جشن ولادت پیامبر اسلام (صلی الله علیه وآله) در دیدگاه بزرگان اهل سنت

مقدمه:

 وهابیت برگزاری مراسم جشن و شادی در ایام میلاد پیامبر اکرم (صلی الله علیه واله وسلم ) و ائمه (علیهم السلام) ، قرائت قرآن ،مدح رسول گرامی اسلام ، و ائمه توسط شعرا و مداحان ، اطعام و پخش غذا و پذیرایی از مردم در این گونه مراسم ها را به جشن و شادی یهود و نصارا تشبیه می کنند و آن را بدعت و حرام می دانند .

سران وهابیت و پیروان آ‌نها، با این که ادعای پیروی از پیامبر نور رحمت حضرت محمد بن عبد الله (صلی الله علیه وآله) و دینش را دارند، اما عملاً ابزار محبت مسلمانان را به محضر آن حضرت به سخریه گرفته و به حرمت جشن و عید گرفتن در روز ولادت آن بزرگواران فتوا داده اند!

برای توضیح بیشتر و اطلاع رسانی به خوانندگان این نوشتار، ابتدا برخی از سخنان و فتاوای سران وهابیت را در خصوص بدعت دانستن این جشن، ذکر می‌نماییم آنگاه به صورت مفصل به پاسخ آن خواهیم پرداخت.

سخنان و فتاوای وهابیت در بدعت دانستن جشن ولادت

فتاوا و سخنان توهین آمیز آنان در این باب فراوان است، و تنها از باب نمومه دو مورد آن ذکر می‌نماییم:

1. سخن ابن تیمیه :

ابن تیمیه از زمینه سازان فکری جریان وهابیت در این باره می‌گوید :

إن اتخاذ هذا الیوم عیداً ، محدثٌ لا أصل له ، فلم یکن فی السلف لا من أهل البیت ولا غیرهم من اتخذ ذلک عیداً ، حتى یحدث فیه اعمالا إذ الأعیاد شریعة من الشرائع فیجب فیها الاتباع لا الابتداع وللنبی خطب وعهود ووقائع فی أیام متعددة مثل یوم بدر وحنین والخندق وفتح مکة ووقت هجرته ودخوله المدینة وخطب له متعددة یذکر فیها قواعد الدین ثم لم یوجب ذلک أن یتخذ مثال تلک الأیام أعیادا وانّما یفعل مثل هذا: النصارى الذین یتّخذون أمثال أیام حوادث عیسى(علیه السلام) أعیاداً أو الیهود ، وإنما العید شریعة فما شرعه الله اتبع وإلا لم یحدث فی الدین ما لیس منه.

وکذلک ما یحدثه بعض الناس اما مضاهاةً للنصارى فی میلاد المسیح ، وامّا محبّة للنبی(صلى الله علیه وآله) وتعظیماً له . . فإن هذا لم یفعله السلف ، ولو کان خیراً محضاً أو راجحاً لکان السلف أحقَّ به مِنّا»

عید گرفتن روز ولادت پیامبر (صلی الله علیه وآله) را یک امر جدید و اساس ندارد. در میان گذشتگان و نیز اهل بیت و غیر آنها کسی نبوده است که این روز را عید بگیرند و اعمالی را انجام داده با شند؛ زیرا عید گرفتن، شریعتی از شریعت های اسلام است؛‌ پس باید در این موارد از شرع متابعت کرد نه این که از نزد خود بدعت گذاری کنیم. رسول خدا در وقایع متعددی همانند: روز بدر، حنین، خندق، فتح مکه، موقع هجرت، هنگام ورود به مدینه خطبه های و عهد نامه های متعددی دارد که اصول و پایه های دین را بیان کرده اما عید گرفتن در امثال این روزها را واجب نکرده است.

شبیه این کارها را نصاری (مسیحیت) انجام می‌دهند و ایامی را که برای حضرت عیسی علیه السلام اتفاق افتاده، جشن و عید می‌گیرند. و نیز یهود.

عید، شریعتی است که خداوند آن را تشریع کرده، پس آنچه را خدا تشریع کرده پیروی کرد و گرنه نباید در دین چیزی که از داخل دین نیست بر آن افزود.

و نیز برخی از مردم کاری جدیدی انجام می‌دهند یا به خاطر تشبه به نصارا در ولادت عیسی یا به خاطر محبت و تعظیم پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله ...

عید گرفتن را گذشتگان انجام نداده اند، اگر اینها کار خیر محض و یا راجح بود، باید گذشتگان انجام می‌دادند و نسبت به ‌آن سزاوارتر از ما بودند.

ابن تیمیه الحرانی الحنبلی، ابوالعباس أحمد عبد الحلیم (متوفاى 728 هـ)، اقتضاء الصراط المستقیم مخالفة أصحاب الجحیم، ج 1، ص 294، تحقیق: محمد حامد الفقی، دار النشر: مطبعة السنة المحمدیة – القاهرة،‌ الطبعة: الثانیة1369 

2. بن باز (مفتی وهابیت)

«بن باز» از مفتیان فقید وهابیت است. درباره حکم جشن ولادت پیامبر اسلام (صلی الله علیه وآله) از وی سؤال شده که در پاسخ، این جشن را بدعت شمرده است. متن استفتاء و پاسخ این او به نقل عبد الرحمان بن اسماعیل ابو شامه در کتاب «الباعث علی انکار البدع» این است:

السؤال الأول

الحمد لله والصلاة والسلام على رسول الله وعلى آله وصحبه ومن اهتدى بهداه أما بعد فقد تکرر السؤال من کثیر عن حکم الاحتفال بمولد النبی صلى الله علیه وسلم والقیام له فی أثناء ذلک وإلقاء السلام وغیر ذلک مما یفعل فی المولد.

والجواب أن یقال لا یجوز الاحتفال بمولد الرسول صلى الله علیه وسلم ولا غیره لأن ذلک من البدع المحدثة فی الدین لأن الرسول صلى الله علیه وسلم لم یفعله ولا خلفاؤه الراشدون ولا غیرهم من الصحابة رضوان الله على الجمیع ولا التابعون لهم بإحسان فی القرون المفضلة وهم أعلم الناس بالسنة وأکمل حبا لرسول الله صلى الله علیه وسلم ومتابعة لشرعة ممن بعدهم

وقد ثبت عن النبی صلى الله علیه وسلم أنه قال من أحدث فی أمرنا هذا ما لیس منه فهو رد أی مردود علیه وقال فی حدیث آخر علیکم بسنتی وسنة الخلفاء الراشدین المهدیین من بعدی تمسکوا بها وعضوا علیها بالنواجذ وإیاکم ومحدثات الأمور فإن کل محدثة بدعة وکل بدعة ضلالة.

سؤال نخست: حمد مخصوص خداست و سلام و درود بر رسول خدا ، اهل بیت واصحابش و کسانی که به هدایت ‌آنان اقتدا کرده اند. اما بعد: بسیاری از افراد در باره جشن ولادت پیامبر صلی الله علیه وآله و برخاستن برای تعظیم آن حضرت در این جشن و سلام کردن به آن حضرت و غیر آن، که در این جشن انجام می‌دهند، مکررا سؤال می‌کنند.

پاسخ: باید گفت: جشن تولد گرفتن و غیر آن، برای آن حضرت جایز نیست؛ زیرا این کار از بدعت های جدید در دین است. زیرا رسول خدا صلی الله علیه وآله ، خلفای راشدین و غیر آنها از صحابه و تابعان در قرنهای که برترین قرن بودند، این کارها را انجام نداده اند در حالی که آنها داناتر به سنت بودند و محبت و اطاعت شان به رسول خدا کامل تر بودند.

از رسول خدا صلی الله علیه وآله ثابت شده است که فرمود: کسی که در دین آنچه را که از دین نست وارد سازد، مردود است. و در روایت دیگر فرمود: بر شما است که سنت من و سنت خلفای راشدین را بگیرید و به آ‌نها تمسک کنید، و با دندان از آن محافظت کنید و از بدعت بپرهیزید؛ زیرا هر چیز جدید بدعت است و هر بدعتی گمراهی است.

عبد الرحمن بن إسماعیل أبو شامة (متوفای 665 هـ)، الباعث على إنکار البدع والحوادث ، ج 1، ص 107، تحقیق : عثمان أحمد عنبر، ، دار النشر : دار الهدى - القاهرة ، الطبعة : الأولى ، 1398 - 1978

خلاصه:

از سخنان ابن تیمیه و بن باز (مفتی وهابی) استفاده می‌شود که جشن ولادت پیامبر اسلام صلی الله علیه وآله و برگزاری مراسم، بدعت است؛ زیرا:

اولا: خود رسول خدا این کار را انجام نداده و در خطبه‌ها و سخنانش نیز به آن نپرداخته است؛

ثانیا:‌ خلفاء، صحابه و تابعان نیز برای کسی جشن تولد نگرفته‌اند؛

ثالثا: نصارا و یهود چنین مراسمی را برگزار می‌کنند، و اگر مسلمانان چنین جشنی داشته باشند، شبیه یهود و نصارا شده و کارشان بدعت و حرام است.

پاسخ شبهه

تا اینجا اصل شبهه از زبان ابن تیمیه و فتوای بن باز و دلائل بدعت بودن جشن مولودی روشن گردید. اکنون پاسخ این سؤال و مسائل فرعی آن را بیان می‌کنیم:

پاسخ اول؛ رسول خدا (صلی الله علیه وآله) در سالگرد ولادتش قربانی کرد

فتوای بن باز در حرمت جشن ولادت رسول خاتم (صلی الله علیه وآله) به این دلیل استوار است که جشن سالگرد ولادت، از سوی آن حضرت و صحابه انجام نشده است: لأن الرسول صلى الله علیه وسلم لم یفعله ولا خلفاؤه الراشدون ولا غیرهم من الصحابة.

این معیار در بدعت دانستن بسیاری از افعال و اعمال، از سوی وهابیت مطرح می‌شود و یکی از مصادیقش، موضوع مورد بحث است.

در پاسخ این شبهه باید گفت:

اتفاقاً خود رسول خدا (صلی الله علیه وآله) نیز در سالگرد ولادتش، دوباره جشن عقیقه خودش را (که شکر گزاری محسوب می‌شود) تکرار کرده است و این مطلب در روایت معتبر اهل سنت آمده و جالب این است که جلال الدین سیوطی یکی از علمای شناخته شده اهل سنت به این روایت بر استحباب جشن مولودی پیامبر اسلام (صلی الله علیه وآله) استدلال کرده است.

سیوطی بعد از این که فتوای ابن حجر عسقلانی (که بعدا آن را بیان خواهیم کرد) و استناد وی را به روزه داری یهودیان در روز عاشورا به شکرانه نجات حضرت موسی علیه السلام، بیان کرده، خودش نیز بر استحباب جشن مولودی پیامبر به این روایت استناد کرده و می‌گوید:

قلت : وقد ظهر لی تخریجه على أصل آخر وهو ما أخرجه البیهقی عن أنس أن النبی صلى الله علیه وسلّم عق عن نفسه بعد النبوة مع أنه قد ورد أن جده عبد المطلب عق عنه فی سابع ولادته والعقیقة لا تعاد مرة ثانیة ، فیجعل ذلک على أن الذی فعله النبی صلى الله علیه وسلّم إظهار للشکر على إیجاد الله إیاه رحمة للعالمین وتشریع لأمته کما کان یصلی على نفسه لذلک فیستحب لنا أیضاً إظهار الشکر بمولده بالاجتماع وإطعام الطعام ونحو ذلک من وجوه القربات وإظهار المسرات.

می‌گویم: برای من جشن مولودی پیامبر بر اصل دیگری آشکار شده است و آن روایتی است که بیهقی از انس روایت کرده که رسول خدا صلی الله علیه وآله بعد از رسیدن به مقام نبوت از جانب خودش عقیقه (قربانی) نمود با آن‌که طبق روایات، عبدالمطلب برای رسول خدا صلی الله علیه و آله در روز سوم تولد ایشان عقیقه کرده بود، با این‌که عقیقه دوباره انجام نمی‌شود؛ پس ایشان این کار را به خاطر شکر و حمد خدا بر این که او را رحمت اللعالمین قرار داده انجام داد و خواسته است این کار را برای امت خود تشریع کند؛ چنانکه بر خودش درود می‌فرستاد.

پس برای ما هم مستحب است شکر خدا را به خاطر تولد ایشان با اجتماعات مان به جا آوریم و به فقیران اطعام نماییم و کارهای دیگری را که موجبات خوشحالی است انجام دهیم.

الحاوی للفتاوی، ج 1، ص 188

نکته مهم در کلام سیوطی است که می‌گوید: رسول خدا جشن عقیقه را به دو جهت انجام داد؛ اظهار شکر و تشریع این کار برای امت: إظهار للشکر على إیجاد الله إیاه رحمة للعالمین وتشریع لأمته. آنگاه نتیجه می‌گیرد که جشن مولودی هم با این معیار مستحب است: فیستحب لنا أیضاً إظهار الشکر بمولده.

حلبی نیز بعد از نقل روایت تصریح نموده که سیوطی این روایت را به عنوان یک اصل و اساس برای برگزاری جشن مولود پیامبر قرار داده است:

والحافظ السیوطى ... وجعله أصلا لعمل المولد قال لأن العقیقة لا تعاد مرة ثانیة فیحمل ذلک على أن هذا الذی فعله النبی صلى الله علیه وسلم إظهارا للشکر على إیجاد الله تعالى إیاه رحمة للعالمین وتشریعا لأمته ...

الحلبی، علی بن برهان الدین (متوفاى1044هـ)، السیرة الحلبیة فی سیرة الأمین المأمون، ج 1، ص 130، ناشر: دار المعرفة - بیروت – 1400.

روایت عقیقه رسول خدا (صلی الله علیه و‌آله) در منابع اهل سنت نقل شده و در این قسمت، سخنانی چند تن آنان را در صحت این روایت ذکر می‌نماییم:

مقدسی بعد از  نقل روایت، به صحت سند آن تصریح کرده است:

 أخبرنا محمد بن أحمد بن نصر بأصبهان أن الحسن بن أحمد الحداد أخبرهم وهو حاضر ابنا أبو نعیم ابنا سلیمان بن أحمد الطبرانی ثنا أحمد بن مسعود هو المقدسی قثنا الهیثم بن جمیل قثنا عبد الله بن المثنى عن ثمامة بن عبد الله بن أنس عن أنس أن النبی صلی الله علیه وسلم عق عن نفسه بعدما بعث نبیا إسناده صحیح.

المقدسی الحنبلی، ابوعبد الله محمد بن عبد الواحد بن أحمد (متوفاى643هـ)، الأحادیث المختارة، ج 5 ، ص 204، تحقیق عبد الملک بن عبد الله بن دهیش، ناشر: مکتبة النهضة الحدیثة - مکة المکرمة، الطبعة: الأولى، 1410هـ.

ابو بکر هیثمی نیز می‌گوید:

وعن أنس أن النبی صلى الله علیه وسلم عق عن نفسه بعد ما بعث نبیا رواه البزار والطبرانی فی الأوسط ورجال الطبرانی رجال الصحیح خلا الهیثم بن جمیل وهو ثقة.

از انس روایت شده که رسول خدا صلی الله علیه وآله بعد از بعثت از جانب خودش عقیقه کرد. این روایت را بزار و طبرانی در اوسط نقل کرده و رجال طبرانی رجال صحیح هستند، جز هیثم بن جمیل که آنهم ثقه است.

الهیثمی، ابوالحسن علی بن أبی بکر (متوفاى807 هـ)، مجمع الزوائد ومنبع الفوائد، ج 4، ص 59، ناشر: دار الریان للتراث/‏ دار الکتاب العربی - القاهرة، بیروت – 1407هـ.

دمیاطی نیز سند این روایت را حسن می‌داند و می‌گوید:

وحسن أن یعق عن نفسه کما مر لخبر أنه صلى الله علیه وسلم عق عن نفسه بعد النبوة قال فی فتح الجواد وادعاء النووی بطلانه مردود بل هو حدیث حسن.

نیکواست که از جانب خود عقیقه نماید؛ چنانچه درروایتی که گذشت رسول خدا از جانب خودش بعد از بعثت عقیقه انجام داد. در کتاب «فتح الجواد» گفته است: ادعای نبوی بر باطل بودن این روایت مردود است بلکه این روایت حدیث حسن است.

الدمیاطی ، أبی بکر ابن السید محمد شطا (معاصر) حاشیة إعانة الطالبین على حل ألفاظ فتح المعین لشرح قرة العین بمهمات الدین ، ج 2، ص 336، ناشر : دار الفکر للطباعة والنشر والتوزیع – بیروت.

 همچنین زین الدین العراقی می نویسد:

ویروى أن النبی صلى الله علیه وسلم عق عن نفسه بعد النبوة ... قلت له طریق لا بأس بها رواها أبو الشیخ وابن حزم من روایة الهیثم بن جمیل.

طرح التثریب فی شرح التقریب ، ج 5 ص 180 ، اسم المؤلف:  زین الدین أبو الفضل عبد الرحیم بن الحسینی العراقی  الوفاة: 806هـ  ، دار النشر : دار الکتب العلمیة  - بیروت  - 2000م  ، الطبعة : الأولى  ، تحقیق : عبد القادر محمد علی .

وروایت شده است که، حضرت پیامبر  «صلی الله علیه واله وسلم» از جانب بعد از نبوت خود عقیقه داد،...می گویم: این روایت سند های دارد که اشکالی در آنها ندارد، و ،آنها را ابو شیخ وابن حزم از الهیثم بن جمیل روایت کردند

 

عبدالوهاب عبداللطیف از اساتید الازهر مصر چنین می نویسد:

فائدة: قد اشتهر انه صلی الله علیه وسلم عق عن نفسه ... ثانیهما من روایة ابی بکر المستملی عن الهیثم بن جمیل ... فالحدیث قوی الاسناد.

تحفة الاحوذی، بتحقیق عبدالوهاب عبداللطیف، ج 5 ص 116-117 ، دار الفکر بیروت. 

مشهور شده است که پیامبر صلوات الله علیه واله وسلم از جانب خود عقیقه داده ....دومی آنها از روایت ابوبکر مستملی از هیثم بن جمیل می باشد...پس روایت قوی می باشد

 

پاسخ دوم ؛ صحابه به شکرانه ولادت و بعثت پیامبر (صلی الله علیه وآله) هر هفته دو شنبه را  روزه می‌گرفتند.

صحابه رسول خدا صلی الله علیه و‌آله نیز به شکرانه ولادت رسول خدا صلی الله علیه و‌آله روزهای دو شنبه را روزه می‌گرفتند. این مطلب در روایت صحیح مسلم آمده که از رسول خدا در باره روزه گرفتن روز های دوشنه سؤال کردند، حضرت فرمودند:

این روز زوی است که من به دنیا آمده ام و به پیامبری مبعوث شده ام:

1162 حدثنا محمد بن الْمُثَنَّى وَمُحَمَّدُ بن بَشَّارٍ واللفظ لابن الْمُثَنَّى قالا حدثنا محمد بن جَعْفَرٍ حدثنا شُعْبَةُ عن غَیْلَانَ بن جَرِیرٍ سمع عَبْدَ اللَّهِ بن مَعْبَدٍ الزِّمَّانِیَّ عن أبی قَتَادَةَ الْأَنْصَارِیِّ رضی الله عنه أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله علیه وسلم سُئِلَ عن صَوْمِهِ قال فَغَضِبَ رسول اللَّهِ صلى الله علیه وسلم فقال عُمَرُ رضی الله عنه رَضِینَا بِاللَّهِ رَبًّا وَبِالْإِسْلَامِ دِینًا وَبِمُحَمَّدٍ رَسُولًا وَبِبَیْعَتِنَا بَیْعَةً ... قال وَسُئِلَ عن صَوْمِ یَوْمٍ وَإِفْطَارِ یَوْمٍ قال ذَاکَ صَوْمُ أَخِی دَاوُدَ علیه السَّلَام قال وَسُئِلَ عن صَوْمِ یَوْمِ الإثنین قال ذَاکَ یَوْمٌ وُلِدْتُ فیه وَیَوْمٌ بُعِثْتُ أو أُنْزِلَ عَلَیَّ فیه ...

ابو قتاده انصاری می‌گوید: از رسول خدا صلی الله علیه وآله در باره روزه گرفتنش سؤال شد، آن حضرت خشم کرد . عمر گفت: ما راضی هستیم که خداوند پروردگار ما، اسلام دین ما و محمد پیامبر ما و بیعت ما بیعت ما است. ...

راوی می‌گوید:‌ از رسول خدا سؤال شد، اگر یک روز روزه بگیریم و یک روز افطار کنیم، فرمود: این روزه برادرم داود علیه السلام است. از روزه گرفتن روز دوشنبه سؤال شد، حضرت فرمود: این روزی است که من به دنیا آمده ام و مبعوث به رسالت شده ام یا وحی بر من نازل شده است...

صحیح مسلم، ج 2، ص 819

این روایت صراحت دارد که از روزه روز دوشنبه سؤال کردند و حضرت روزه گرفتن در این روزه به این دو مناسبت تأیید کردند.

عبدری مالکی بعد از این که به قسمتی از این روایت اشاره دارد، بزرگداشت این روز را بزرگداشت ماه ربیع الاول می‌داند و می‌گوید:

فتشریف هذا الیوم متضمن لتشریف هذا الشهر الذی ولد فیه فینبغی أن نحترمه حق الاحترام ونفضله بما فضل الله به الأشهر الفاضلة.

بزرگداشت این روز، به منزله بزرگداشت این ماه است که رسول خدا صلی الله علیه وآله در آن متولد شده است. پس سزاوار است که آن را محترم بشماریم و حق احترام را اداء کنیم و آن را بر سایر ماه ها برتری دهیم به سبب آنچه خداوند آن را برتری داده است.

المدخل  ج 2،ص 3، أبو عبد الله محمد بن محمد بن محمد العبدری الفاسی المالکی الشهیر بابن الحاج الوفاة: 737هـ ، دار النشر : دار الفکر - 1401هـ - 1981م

بنابراین ، سخن افرادی که بزرگداشت این روز را به بهانه ای این که صحابه در این روز کاری انجام نداده اند، زیر سؤال می‌برند و عید و جشن را بدعت می‌دانند، باطل است.

پاسخ سوم: جشن ولادت، جشن شکر اعطای نعمت وجود پیامبر (صلی الله علیه وآله) است

نعمت هایی را که خداوند متعال برای افراد بشر ارزانی داشته، بی حد و بی شمار است. یکی از نعمت های الهی، وجود مبارک رسول خدا صلی الله علیه وآله است که به واسطه ایشان جهان انسانیت از گمراهی و جهل جاهلیت نجات یافت.

با این توضیح،‌ از نظر مسلمانان، جشن ولادت، جشن شکر گذاری و سپاس از اعطاء وجود پیامبر (صلی الله علیه وآله) است.

 و از طرفی، شکر نعمت نیز واجب و امر پسندیده و عقلائی است و هیچگونه منع شرعی نیز در این باره وجود ندارد. حال سؤال این است که آیا شکر نعمت نیز از نظر وهابیت بدعت است؟

ابن حجر عسقلانی از علمای مشهور اهل سنت، ولادت پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله را از نعمت های بزرگ الهی دانسته و در عبارت صریح و روشن، جشن ولادت آن حضرت را از مصادیق شکر نعمت محسوب می‌نماید.

نکته مهم در سخنان وی این که فتوای خود را در جواز جشن مولودی، مستند به روایت صحیح نموده که در آن رسول خدا صلی الله علیه وآ‌ْله عمل جشن یهودیان را برای شکر گذاری غرق شدن فرعون و نجات حضرت موسی تقریر کرده است. ابن حجر از این روایت صحیح نتیجه می‌گیرد که اگر به قصد شکر گذاری، این گونه مراسم برگزار شود، جایز است.

متن فتوای ایشان به نقل سیوطی این است:

وقد سئل شیخ الإسلام حافظ العصر أبو الفضل أحمد بن حجر عن عمل المولد فأجاب بما نصه : أصل عمل المولد بدعة لم تنقل عن أحد من السلف الصالح من القرون الثلاثة ولکنها مع ذلک قد اشتملت على محاسن وضدها ، فمن تحرى فی عملها المحاسن وتجنب ضدها کان بدعة حسنة وإلا فلا .

از شیخ الاسلام حافظ زمان، ابو الفضل احمد بن حجر در باره جشن ولادت پیامبر سؤال شد و پاسخ ایشان این است:

اصل جشن ولادت، امر جدیدی است که از گذشتگان صالح در قرن سوم نقل نشده است؛ اما در عین حال، مشتمل بر خوبی و بدیها است؛ پس اگر کسی کار خوبش را انجام دهد و از کار بدش دوری کند، عملش بدعت نیکوست.

ایشان بعد از این فتوا، سخنان خود را مستند به روایت صحیح می‌نماید و می‌گوید:

 قال : وقد ظهر لی تخریجها على أصل ثابت وهو ما ثبت فی الصحیحین من أن النبی صلى الله علیه وسلّم قدم المدینة فوجد الیهود یصومون یوم عاشوراء فسألهم فقالوا هو یوم أغرق الله فیه فرعون ونجى موسى فنحن نصومه شکراً لله تعالى.

 فیستفاد منه فعل الشکر لله على ما من به فی یوم معین من إسداء نعمة أو دفع نقمة ، ویعاد ذلک فی نظیر ذلک الیوم من کل سنة ، والشکر لله یحصل بأنواع العبادة کالسجود والصیام والصدقة والتلاوة ، وأی نعمة أعظم من النعمة ببروز هذا النبی نبی الرحمة فی ذلک الیوم ، وعلى هذا فینبغی أن یتحرى الیوم بعینه حتى یطابق قصة موسى فی یوم عاشوراء ، ...

وأما ما یعمل فیه فینبغی أن یقتصر فیه على ما یفهم الشکر لله تعالى من نحو ما تقدم ذکره من التلاوة والإطعام والصدقة وإنشاد شیء من المدائح النبویة والزهدیة المحرکة للقلوب إلى فعل الخیر والعمل للآخرة...

برای من روشن شده است که جشن مولود، ریشه در اصل ثابتی دارد که در صحیحین ثابت شده و آن این که رسول خدا صلی الله علیه وآله در مدینه تشریف آورند،‌ یهودیان در روز عاشورا روزه می‌گرفتند، حضرت دلیل آن را از آنان سؤال نمود. آنها گفتند: این روزی است که خداوند فرعون را غرق نمود و موسی را نجات داد، ما برای انجام شکر خدا این روز را روزه می‌گیریم.

ابن حجر می‌گوید: از این روایت استفاده می‌شود که انجام شکر خدا بر آنچه که خداوند در یک روز معین بر انسان منت نهاد،‌ همانند: اعطاء نعمت و یا دفع عقوبت، لازم است. این شکر بر نعمت الهی در هر سال و در این روز معین بر می‌گردد. و شکر گذاری برای خدا با انواع عبادت همانند: سجده کردن، روزه گرفتن، صدقه دادن، تلاوت قرآن حاصل می‌شود. و چه نعمتی بزرگتر از نعمت وجود پیامبر رحمت در این روز است؟ بنابراین، این روز سزاوار شکر گذاری است تا با داستان نجات حضرت موسی در روز عاشورا مطابقت کند.

اما اعمالی که در این روز انجام می‌شود باید مصداق شکر خداوند باشد. همانند: تلاوت قرآن، اطعام کردن، صدقه دادن، مدیح سرایی در مقام نبوت، و چیزی که دلهای انسان را به سوی انجام خیر و عمل آخرت سوق می‌دهد. ...

السیوطی، جلال الدین أبو الفضل عبد الرحمن بن أبی بکر (متوفاى911هـ)، الحاوی للفتاوی فی الفقه وعلوم التفسیر والحدیث والاصول والنحو والاعراب وسائر الفنون، ج1، ص 188، تحقیق: عبد اللطیف حسن عبد الرحمن، ناشر: دار الکتب العلمیة - بیروت، الطبعة: الأولى، 1421هـ - 2000م.

پاسخ چهارم: علمای اهل سنت جشن ولادت پیامبر (ص) را جایز می‌دانند

با جستجو و دقت در کلمات و فتاوای علمای اهل سنت روشن می‌شود که آنها جشن ولادت آن حضرت را جایز دانسته و از دائره بدعتی که مورد نظر وهابیان می‌باشد خارج می‌دانند و برای آن ثواب و پاداشهایی را ذکر کرده اند که با بدعت نمی‌سازد.

سخنان آنها در این موضوع فراوان است. ما جهت رعایت اختصار پاره از سخنان و فتاوای آنها را در این جا ذکر می‌کنیم و همه آ‌نها دلیل برگزاری مراسم جشن را ، بزرگداشت مقام پیامبر، عرض ارادت و انجام شکر نعمت وجود آن حضرت می‌دانند.

1. ابن حجر عسقلانی (متوفای852 هـ):

ابن حجر عسقلانی از بزرگان اهل سنت شافعی در قرن نهم در پاسخ به سؤالی که از ایشان شده، جشن مولود پیامبر را کار خوب می‌داند. متن سؤال و فتوای ایشان را جناب سیوطی چنین نقل می‌کند:

وقد سئل شیخ الإسلام حافظ العصر أبو الفضل أحمد بن حجر عن عمل المولد فأجاب بما نصه : أصل عمل المولد بدعة لم تنقل عن أحد من السلف الصالح من القرون الثلاثة ولکنها مع ذلک قد اشتملت على محاسن وضدها ، فمن تحرى فی عملها المحاسن وتجنب ضدها کان بدعة حسنة وإلا فلا .

از شیخ الاسلام حافظ زمان، ابو الفضل احمد بن حجر از جشن ولادت پیامبر سؤال شد و پاسخ ایشان این است: اصل جشن ولادت یک امر جدیدی است که از هیچ یکی صالحان گذشته در قرن سوم نقل نشده است. ولی در عین حال خوبی ها و بدیهای دارد؛ پس اگر کسی کار خوبش را انجام دهد و از کار بدش دوری کرد، عملش بدعت نیکوست.

السیوطی، جلال الدین أبو الفضل عبد الرحمن بن أبی بکر (متوفاى911هـ)، الحاوی للفتاوی فی الفقه وعلوم التفسیر والحدیث والاصول والنحو والاعراب وسائر الفنون، ج1، ص 188، تحقیق: عبد اللطیف حسن عبد الرحمن، ناشر: دار الکتب العلمیة - بیروت، الطبعة: الأولى، 1421هـ - 2000م.

2. جلال الدین سیوطی (متوفای 911هـ)

سیوطی از علمای فقه و تفسیر اهل سنت نیز جشن میلاد رسول خدا صلی الله علیه وآ‌له را بدعت حسنه و دارای پاداش و ثواب می‌داند:

فقد وقع السؤال عن عمل المولد النبوی فی شهر ربیع الأول ما حکمه من حیث الشرع ؟ وهل هو محمود أو مذموم ؟ وهل یثاب فاعله أولا ؟ .

 والجواب : عندی أن أصل عمل المولد الذی هو اجتماع الناس وقراءة ما تیسر من القرآن وروایة الأخبار الواردة فی مبدأ أمر النبی صلى الله علیه وسلّم وما وقع فی مولده من الآیات ثم یمد لهم سماط یأکلونه وینصرفون من غیر زیادة على ذلک هو من البدع الحسنة التی یثاب علیها صاحبها لمافیه من تعظیم قدر النبی صلى الله علیه وسلّم وإظهار الفرح والاستبشار بمولده الشریف.

در مورد اعمالی که در میلاد پیامبر در ماه ربیع الاول انجام می‌شود سؤال شده که آن از نظر شرع چیست و آیا امر پسندیده است یا ناپسند؟ وآیا کسانی که آن را انجام دهد پاداش دارد یا خیر؟

پاسخ: اصل کارهایی که در مولودی انجام می‌شود (همانند: جمع شدن مردم، قرائت قرآن، روایت اخبار در باره آن حضرت، وجریان ولادت ومعجزات ایشان و صرف طعام و برگشت آنها به خانه بدون این که چیزی بر این موارد افزوده شود) از بدعت های حسنه است، هرکه آن را انجام دهد، ثواب داده می‌شود؛ زیرا این کارها بزرگداشت پیامبر صلی الله علیه وآله و اظهار شادمانی وبشارت به ولادت آن حضرت است.

الحاوی للفتاوی، ج 1، ص 181

3. صالحی شامی (متوفای 947هـ)

 ایشان در نقد کلام یکی از کسانی که جشن ولادت را صحیح نمی‌داند می‌گوید:

 ولا نیة هنا إلا الشکر لله تعالى على ولادة هذا النبی الکریم صلى الله علیه وسلم فی هذا الشهر الشریف ، وهذا معنى نیة المولد فهی نیة مستحسنة بلا شک .

برگزاری جشن ولادت نبی مکرم اسلام صلی الله علیه وآله، جز به قصد شکر در این ماه شریف برگزار نمی‌شود، این معنای نیت جشن مولودی است، پس این نیت، بدون شک خوب و قابل ستایش است.

سبل الهدى والرشاد، ج 1، ص 373

4. ابن جزری (متوفای833هـ):

شمس الدین محمد بن محمد جزری شافعی از علمای قرن نهم اهل سنت در کتاب «التعریف بالمولد الشریف» روایت تخفیف عذاب ابو لهب را (که به خاطر خبر تولد پیامبر کنیزش را در راه خدا آزاد کرد) در جنهم ذکر کرده و پس از آن تصریح می‌کند اگر کار ابو لهب کافر باعث تخفیف عذاب وی شود، پاداش آن مسلمان موحدی که در ایام ولادت حضرت خوشحال می شود، بهشت خواهد بود و بر این نکته سوگند یاد می‌کند.

این سخن وی را سیوطی در کتاب «الحاوی للفتاوی» نقل کرده است:

 ثم رأیت إمام القراء الحافظ شمس الدین بن الجزری قال فی کتابه المسمى عرف التعریف بالمولد الشریف ما نصه : قد رؤی أبو لهب بعد موته فی النوم فقیل له ما حالک ؟ فقال : فی النار إلا أنه یخفف عنی کل لیلة اثنین وأمص من بین أصبعی ماء بقدر هذا وأشار لرأس أصبعه وإن ذلک باعتاقی لثویبة عند ما بشرتنی بولادة النبی صلى الله علیه وسلّم وبإرضاعها له.

 فإذا کان أبو لهب الکافر الذی نزل القرآن بذمة جوزی فی النار بفرحه لیلة مولد النبی صلى الله علیه وسلّم به فما حال المسلم الموحد من أمة النبی صلى الله علیه وسلّم یسر بمولده ویبذل ما تصل إلیه قدرته فی محبته صلى الله علیه وسلّم ؟ لعمری إنما یکون جزاؤه من الله الکریم أن یدخله بفضله جنات النعیم .

پیشوای قراء، حافظ شمس الدین بن جزری را دیدم که در کتاب «عرف التعریف بالمولد الشریف» می‌گوید: ابولهب را بعد از مرگش در خواب دیدند و از حالش سوال کردند گفت: در آتش هستم، فقط در شبهای دوشنبه بر من تخفیف می‌دهند و از بین انگشتانم کمی آب جاری می شود (اشاره کرد به سر انگشتانش) و این به خاطر این است که من هنگامی که تولد رسول خدا را از ثویبه کنیز خود شنیدم وی را آزاد کردم و چون او به ایشان شیر داد. اگر ابولهب کافر (همان کسی که قرآن در مذمتش وارد شده) به خاطر خوشحالی در تولد ایشان در جهنم پاداش داده می‌شود، پس حال مسلمان یگانه پرست از امت پیامبر که در تولد ایشان خوشحالی کند و آنچه را در توان دارد در راه محبت آن حضرت خرج نماید، چه خواهد بود. به خانم سوگند، همانا پاداش این شخص از خداوند این است که او را به فضل خودش به بهشت نعمت واردسازد.

الحاوی للفتاوی فی الفقه وعلوم التفسیر ، ج 1،  ص 188

5. ابو الخیر سخاوی (متوفای 902هـ)

سخاوی شافعی نیز تصریح نموده بر این که مسلمانان در سراسر عالم و شهرهای بزرگ جشن میلاد آن حضرت را با انجام کارهای خیر برگزار می‌کنند. سخن وی را صالحی شامی این گونه نقل کرده است:

قال الحافظ أبو الخیر السخاوی - رحمه الله تعالى - فی فتاویه : عمل المولد الشریف لم ینقل عن أحد من السلف الصالح فی القرون الثلاثة الفاضلة ، وإنما حدث بعد ، ثم لا زال أهل الإسلام فی سائر الأقطار والمدن الکبار یحتفلون فی شهر مولده صلى الله علیه وسلم بعمل الولائم البدیعة المشتملة على الأمور البهجة الرفیعة ویتصدقون فی لیالیه بأنواع الصدقات ویظهرون السرور ویزیدون فی المبرات ویعتنون بقراءة مولده الکریم ویظهر علیهم من برکاته کل فضل عمیم . انتهى .

حافظ ابو الخیر سخاوی در فتاوایش گفته است: جشن میلاد پیامبر (صلی الله علیه وآ‌‌له) از هیچ یکی از گذشتگان صالح در سه قرن برتر نقل نشده بلکه بعد از آن به وجود آمده و سپس مسلمانان در سراسر عالم و شهرهای بزرگ در ماه میلاد آن حضرت ولیمه و اطعام می‌دهند و اموری که باعث خوشحالی  می‌شوند انجام می‌دهند. همانند: صدقه دادن در شب میلاد، خیران و اطعام به فقراء و قرائت مولودی . با این کار خدای متعال بر آنها برکات خودش را ظاهر می‌سازد.

سبل الهدى والرشاد، ج 1، ص 362

سخاوی از علمای شافعی مذهب است. صاحب کتاب «الکواکب» ایشان را این‌گونه معرفی کرده است:

 محمدبن السخاوی: محمد بن عبد الرحمن بن محمد بن أبی بکر بن عثمان بن محمد، الشیخ الإمام، العالم العلامة المسند، الحافظ المتقن شمس الدین أبو الخیر السخاوی الأصل القاهری المولد، الشافعی المذهب، ... توفی بمکة، ...سنة اثنتین وتسعمائة،

الکواکب السائرة بأعیان المئة العاشرة  ج 1، ص 28، نجم الدین محمد بن محمد الغزی (المتوفى : 1061هـ) الوفاة: 1061 ، دار النشر :

6. عبد الرحمن ابو شامه (متوفای665هـ)

ابو شامه یکی از علمای شافعی مذهب، در ابتدا تصریح می‌کند که جشن میلاد پیامبر خدا (صلی الله علیه وآله) از کارهای خوبی است که جدیدا اتفاق افتاده و این کارها نیز به خاطر تعظیم پیامبر و شکر گزاری از خداوند است که وجود آن حضرت را برای ما ارزانی داشته است:

ومن أحسن ما ابتدع فی زماننا من هذا القبیل ما کان یفعل بمدینة اربل جبرها الله تعالى کل عام فی الیوم الموافق لیوم مولد النبی صلى الله علیه وسلم من الصدقات والمعروف واظهار الزینة والسرور فان ذلک مع ما فیه من الاحسان إلى الفقراء مشعر بمحبة النبی صلى الله علیه وسلم وتعظیمه وجلالته فی قلب فاعله وشکرا لله تعالى على ما من به من ایجاد رسوله الذی أرسله رحمة للعالمین وعلى جمیع المرسلین.

از نیکوترین بدعت ها در زمان ما آن اعمالی است که در شهر اربل(که خداوند آنجا را آباد کند) هر سال در روزی که مصادف با ولادت پیامبر اسلام صلی الله علیه وآله می‌باشد، انجام می‌دهند. مثل صدقه دادن، نیکی کردن، آزین بندی و اظهار شادمانی. این کارها علاوه بر این که احسان به فقراء است،‌ محبت به رسول خدا صلی الله علیه وآله ، تعظیم و بزرگداشت ایشان است در دلهای کسانی که این کارها را انجام می‌دهند و انجام شکر خداست بر آنچه که خدا بر آنها منت نهاده از این که رسول رحمت را برایشان فرستاده است. 

در پایان تصریح می‌کند که اولین مجلس بزرگداشت و جشن مولودی در موصل توسط یکی از صالحان بر گزار شده است:

وکان أول من فعل ذلک بالموصل الشیخ عمر بن محمد الملا أحد الصالحین المشهورین وبه اقتدى فی ذلک صاحب أربل وغیره رحمهم الله تعالى.

نخستین کسی که این کار را در موصل انجام داد، شیخ عمر بن محمد ملا، یکی از صالحین مشهور بود و به این کار او صاحب اربل و غیر وی که خداوند آنان را مورد رحمتش قرار دهد، اقتدا کردند.

الباعث على إنکار البدع والحوادث، ج1 ، ص 23، عبد الرحمن بن إسماعیل أبو شامة الوفاة: 665 ، دار النشر : دار الهدى - القاهرة - 1398 - 1978 ، الطبعة : الأولى ، تحقیق : عثمان أحمد عنبر

ابو شامه، یکی از علمای شافعی که محمد بن شاکر وی را به عنوان «امام، علامه ذوالفنون» یاد کرده است:

أبو شامة عبد الرحمن بن إسماعیل بن إبراهیم بن عثمان الإمام العلامة ذو الفنون شهاب الدین أبو شامة المقدسی الأصل الدمشقی الشافعی.

الکتبی،‌ محمد بن شاکر بن أحمد (متوفای764هـ) فوات الوفیات، ج 1، ص 617، تحقیق: علی محمد بن یعوض الله/عادل أحمد عبد الموجود، دار النشر: دار الکتب العلمیة  - بیروت،‌ الطبعة: الأولی2000م

سبکی نیز از وی به «احد الائمه؛ یکی از پیشوایان» تعبیر کرده است:

وأبو شامة لقب علیه کان أحد الأئمة.

السبکی الشافعی، ابونصر تاج الدین عبد الوهاب بن علی بن عبد الکافی (متوفاى 771هـ)، طبقات الشافعیة الکبرى، ج 8، ص 165، تحقیق: د. محمود محمد الطناحی د.عبد الفتاح محمد الحلو، ناشر: هجر للطباعة والنشر والتوزیع، الطبعة: الثانیة، 1413هـ.

7. نصیر الدین مبارک بن یحیی شافعی (متوفای669هـ)

شیخ نصیر الدین مبارک بن یحیی شافعی نیز برگزاری مراسم جشن و سرور ولادت پیامبر اسلام صلی الله علیه وآله را جایز و دارای ثواب و پاداش می‌داند. سخن ایشان را صالحی شامی در کتابش این گونه نقل کرده است:

وقال الشیخ الإمام العلامة نصیر الدین المبارک الشهیر بابن الطباخ فی فتوى بخطه : إذا أنفق المنفق تلک اللیلة وجمع جمعا أطعمهم ما یجوز إطعامه وأسمعهم ما یجوز سماعه ودفع للمسمع المشوق للآخرة ملبوسا ، کل ذلک سرورا بمولده صلى الله علیه وسلم فجمیع ذلک جائز ویثاب.

شیخ،‌ پیشوا، علامه نصیر الدین مبارک ، مشهور به ابن طباخ در فتوایی به خط خودش گفته است: هرگاه شخصی در این شب (شب تولد پیامبر) انفاق کند، و گروهی را که احتیاج به طعام دارد، اطعام نماید، و برای آنها چیزی که شیندن آن جایز است بشنواند، و برای مستمعینی که شوق آخرت را دارند، لباسی هدیه بدهد، همه اینها سرور و خوشحالی در ولادت پیامبر صلی الله علیه وآله است و تمام این کارها جایز و پاداش دارد.

الصالحی الشامی، محمد بن یوسف (متوفاى942هـ)، سبل الهدی والرشاد فی سیرة خیر العباد، ج1، ص363 ، تحقیق: عادل أحمد عبد الموجود وعلی محمد معوض، ناشر: دار الکتب العلمیة - بیروت، الطبعة: الأولى، 1414هـ.

ابن کثیر دمشقی ایشان را این‌گونه معرفی کرده است:

الشیخ نصیر الدین المبارک بن یحیى بن أبی الحسن أبی البرکات بن الصباغ الشافعی العلامة فی الفقه والحدیث.

شیخ نصیر الدین، مبارک بن یحیی بن ابی الحسن، ابو البرکات بن صباغ شافعی، علامه در فقه و حدیث است.

ابن کثیر الدمشقی، ابوالفداء إسماعیل بن عمر القرشی (متوفاى774هـ)، البدایة والنهایة، ج 13، ص 256،‌ ناشر: مکتبة المعارف – بیروت.

8. ابن عباد الرندی (متوفای792هـ):

ابن عباد مالکی نیز از جمله افرادی است که جشن میلاد رسول خدا صلی الله علیه وآله را از اعیاد مسلمین دانسته و بدعت بودن آن را رد نموده است. سخن وی را محمد بن عبد الرحمن مغربی این گونه نقل کرده است:

قال فی رسائله الکبرى ما نصه وأما المولد فالذی یظهر لی أنه عید من أعیاد المسلمین وموسم من مواسمهم وکل ما یفعل فیه ما یقتضیه وجود الفرح والسرور بذلک المولد المبارک من إیقاد الشمع وإمتاع البصر والسمع والتزین بلبس فاخر الثیاب ورکوب فاره الدواب أمر مباح لا ینکر على أحد قیاسا على غیره من أوقات الفرح، والحکم بکون هذه الأشیاء بدعة فی هذا الوقت الذی ظهر فیه سر الوجود وارتفع فیه علم الشهود وانقشع فیه ظلام الکفر والجحود وادعاء أن هذا الزمان لیس من المواسم المشروعة لأهل الإیمان ومقارنة ذلک بالنیروز والمهرجان أمر مستثقل تشمئز منه القلوب السلیمة وتدفعه الآراء المستقیمة .

در کتاب «رسائل الکبری» نص کلام او این است: آنچه برای من آشکار شده این است که روز میلاد پیامبر (صلی الله علیه وآله) یکی از عیدها و مراسمی از مراسم مسلمانان است. تمام کارهایی را که مسلمانان در آن انجام می‌دهند به اقتضای خوشحالی و سرور این مولود مبارک است. همانند: روشن کردن شمع، بهره رساندن به چشم و گوش، (منظور مدیحه سرایی و سخنرانی در فضائل پیامبر است) لباس نو پوشیدن، سوار شدن اسب، کار مباح است که برای هیچ فردی زشت نیست؛ همانگونه که در غیر این زمان این موارد جایز است.

اما حکم نمودن به بدعت این موارد در هنگام ولادت آن حضرت (در آن هنگامی‌که سر عالم وجود به دنیا می‌آید، نشانه های شهود بلند می‌شود و تاریکی‌های کفر و انکار کنار می‌رود) و نیز این ادعا که روز ولادت از مراسم شرعی برای اهل ایمان نیست و آن را با نوروز و همایش مقایسه می‌کنند، یک امر سنگین است که قلب های سالم از آن ناراحت و اندیشه های درست آن را قبول نمی‌کنند.

المغربی، محمد بن عبد الرحمن ابوعبد الله (متوفاى: 954هـ)، مواهب الجلیل لشرح مختصر خلیل، ج 2   ص 407،  ناشر: دار الفکر - بیروت، الطبعة: الثانیة، 1398هـ.

اسماعیل بغدادی، ابن عباد را این گونه معرفی کرده است:

ابن عباد الرندی: محمد بن إبراهیم بن أبی بکر عبد الله ابن مالک بن عباد التعزی نسبا والرندی بلدا أبو عبد الله المالکی الصوفی الشهیر بابن عباد ولد سنة 733 وتوفی سنة 792 اثنتین وتسعین وسبعمائة من تصانیفه ...الرسائل الکبرى فی دقائق علم التوحید والتصوف ومتشابه الآیات والاحادیث.

ابن عبار رندی: محمد بن ابراهیم بن ابوبکر ، عبد الله بن مالک بن عباد از جهت نسب و رندی از جهت شهر است. کنیه او ابو عبد الله مالکی صوفی ومشهور به ابن عباد است که در سال 733 به دنیا آمده و در سال 792 از دنیا رفته است. از جمله کتابهای وی ... و رسائل الکبری است. ...

البغدادی، إسماعیل باشا (متوفای 1339هـ) ، هدیة العارفین أسماء المؤلفین وآثار المصنفین ، ج 6 ، ص174، دار النشر : دار الکتب العلمیة - بیروت - 1413 - 1992

9. حسن بن عمر بن حبیب (متوفای779هـ ):

مورخ مشهور ، حسن بن عمر بن حبیب نیز تصریح نموده که روز ولادت پیامبر اسلام را باید عید گرفت و آن را گرامی داشت:

فما أکرم أیام مولده الشریف عند من عرف قدرها وما أعظم برکتها عند من عرف سرها ونشرها وحقیق بیوم کان فیه وجود النبی أن یتخذ عیدا وخلیق بوقت استقرت فیه غرته أن یعقد طالعا سعیدا إذ قد انبسق فیه عن جوهرة الکون بیض الشرف وفیه ظهرت الدرة المصونة من باطن الصدف وأبرز سابق السعد من کمون العدم وبمکة المشرفة أنجز صادق الوعد بمضمون الکرم

چه گرامی است ایام شریف ولادت پیامبر صلی الله علیه وآله در نزد کسی که جایگاه آن حضرت را می‌داند. و چه قدر با برکت است این ایام در نزد کسی که اسرار و نشر آن را می‌داند. سزاوار است که روز ولادت وجود پیامبر صلی الله علیه وآله را عید گرفت، و سزاوار است در وقتی که این ماه ظهور می‌کند، طالع خوبی منعقد شود زیرا در این ماه از جوهره عالم و دائره شرف پرده برداشته شد و در این ماه در پنهان از درون صدف بیرون آمد و آن کسی که سعید بود به عرصه وجود پا نهاد و در مکه مشرفه وعده راستین الهی محقق شد.

الحسن بن عمر بن حبیب (متوفای779هـ )، المقتفى من سیرة المصطفى صلى الله علیه وسلم، ج1، ص32 ، تحقیق : د مصطفى محمد حسین الذهبی، دار النشر: دار الحدیث - القاهرة – مصر، الطبعة : الأولى 1416هـ - 1996م 

10. محمد بن عمر حضرمی شافعی (930هـ) :

حضرمی شافعی تصریح می‌کند که مردم مکه شب ولادت آن حضرت در محل ولادتش جمع می‌شوند ذکر و دعا می‌خوانند و به این محل تبرک می‌جویند. گروهی از متأخرین نیز بر نیکو بودن این اعمال فتوا داده اند:

قال علماء السیر : ولد النبی [ صلى الله علیه وسلم ] فی ربیع الأول ، یوم الاثنین بلا خلاف . ... وذلک ب ( مکة ) المشرفة ، فی شعب أبی طالب ، وهو المکان الذی یجتمع فیه أهل ( مکة ) لیلة المولد الشریف ، للذکر والدعاء والتبرک بمسقط رأسه [ صلى الله علیه وسلم ] . وأفتى جماعة من المتأخرین بأن عمل المولد على هذا القصد حسن محمود.

سیره نویسان گفته اند: رسول خدا صلی الله علیه و‌آله در ماه ربیع الاول روز دوشنبه به دنیا ‌آمد و در این مسأله اختلافی نیست. ... تولد پیامبر در مکه مشرفه در شعب ابو طالب اتفاق افتاد. این جا همان مکانی است که اهل مکه شب ولادت آن حضرت جمع می‌شود و ذکر و دعا می خوانند و به محلی که حضرت به دنیا آمده تبرک می‌جویند. گروهی از متأخرین فتوا داده اند که اعمال روز ولادت با این هدف و قصد یک امر نیکو است.  

الحضرمی الشافعی، محمد بن عمر بحرق (متوفای930هـ)، حدائق الأنوار ومطالع الأسرار فی سیرة النبی المختار، ج1، ص105، تحقیق: محمد غسان نصوح عزقول، دار النشر: دار الحاوی – بیروت، الطبعة: الأولى1998م 

نتیجه:

جمع بندی سخنان علمای اهل سنت این است که جشن میلاد پیامبر اسلام صلی الله علیه وآله، بزرگداشت و تعظیم مقام بلند آن حضرت، نشانه ارادت و محبت، شکر گذاری از نعمت وجود با برکت آن حضرت است. با این بیان، جشن میلاد با آن کارهای خیری که در آن انجام می‌شود، از دائره بدعت مورد نظر وهابیان خارج است.

پاسخ پنجم؛ بر مبنای اهل سنت، جشن میلاد بدعت حسنه است.

علمای اهل سنت، بدعت را بر دونوع بدعت حسن (نیکو) و بدعت قبیح تقسیم کرده اند. سمعانی در کتابش می‌نویسد:

والبدعة على وجهین بدعة قبیحة وبدعة حسنة.

الانتصار لأصحاب الحدیث، ج 1، ص 28، منصور بن محمد السمعانی أبو المظفر الوفاة: 489هـ ، دار النشر : مکتبة أضواء المنار - السعودیة - 1417هـ - 1996م ، الطبعة : الأولى ، تحقیق : محمد بن حسین بن حسن الجیزانی

برخی از علمایی که سخنانشان را نقل کردیم، این موضوع را بدعت حسنه دانسته به این مطلب تصریح کرده اند.

علاوه بر آنها، حلبی از ابن حجر هیتمی نقل کرده است کارهایی که در مراسم میلاد پیامبر صلی الله علیه وآله انجام می‌شود، داخل در بدعت حسنه است:

وقد قال ابن حجر الهیتمی والحاصل أن البدعة الحسنة متفق على ندبها وعمل المولد وإجتماع الناس له کذلک أی بدعة حسنة.

ابن حجر هیتمی گفته است: خلاصه این است که بدعت حسنه با اتفاق امر مستحب است و کارهایی که در میلاد پیامبر (صلی الله علیه وآله) انجام می‌شود و مردم برای جمع می‌شوند نیز همچنین است؛‌ یعنی بدعت حسنه است.

السیرة الحلبیة  ج 1، ص 137

حتی از نظر ابن تیمیه با معیاری که ارائه داده، جشن میلاد رسول خدا صلی الله علیه وآله در نوع بدعت حسنه داخل می‌شود. او می‌گوید:

إذا البدعة الحسنة عند من یقسم البدع إلى حسنة وسیئة لابد أن یستحبها أحد من أهل العلم الذین یقتدى بهم ویقوم دلیل شرعى على إستحبابها.

بدعت حسنه را در نزد کسانی‌که بدعت را به حسنه و سیئه تقسیم می‌کنند، باید یکی از اهل علم که مورد اقتدای مردم باشد، مستحب بداند و دلیل شرعی بر استحباب آن باشد.  

کتب ورسائل وفتاوى ابن تیمیة فی الفقه  ج 27، ص 152

خلاصه سخن ابن تیمیه این است که از نظر طرفداران بدعت حسنه، یک امری وقتی بدعت حسنه محسوب می‌شود که یکی از علماء، این امر مستحب بداند، در حالی که ابن حجر هیتمی به نقل حلبی صریحا می‌گوید، اعمال جشن میلاد و اجتماع مردم در آن، در بدعت حسنه داخل است و بدعت حسنه هم به اتفاق علماء، مستحب است.

پاسخ ششم: جشن گرفتن وهابیت در هرسال 

جالب این‌جاست که وهابیون تنها جشن گرفتن برای ولادت پیامبر را حرام می دانند ، به این بهانه که در دین نیامده است ، اما همه ساله برای سالگرد فتح ریاض توسط ملک عبد العزیز  و تاسیس حکومت عربستان ، جشن برپا می‌کنند و به همین علت ، اعیاد رسمی عربستان سعودی ، عید فطر ، عید قربان و عید تاسیس کشور عربستان است، و برای صدمین سالگرد این اتفاق ، مراسمی به خصوص برپا شد ! برای سفر بوش و روسای کفر به عربستان جشنی خاص و برای شفای ملک عبد الله از مریضی نیز جشنی دیگر ، برای بازگشت وی به کشور نیز جشنی دیگر ، اما گرفتن جشن برای ولادت رسول خدا (صلی الله علیه واله وسلم ) بدعت است !

در مقدمه کتاب تاریخ مکه تالیف احمد السباعی که به مناسبت صدمین سال پیروزی خونبار آل سعود بر عربستان تجدید چاپ شد آمده است :

متن آن چنین است:

جاءت فکرة الاحتفال بمناسبة مرور مائة عام على دخول الملک عبدالعزیز بن عبدالرحمن الفیصل آل سعود یرحمه الله مدینة الریاض. وتأسیس المملکة العربیة السعودیة؛ تأکیداً لاستمرار المنهج القویم المبادئ السَامیة التی قامت علیها المملکة ورصداً لبعض الجهود المبارکة التی قام بها المؤسس الملک عبدالعزیز فی سبیل توحید المملکة؛ عرفاناً بفضله. ووفاءً بحقه وتسجیلاً لأبرز المکاسب والإنجازات الوطنیة التی تحققت فی عهده وعهد أبنائه خلال المائة عام والتعریف بها للأجیال القادمة.

طرح جشن گرفتن برای صدمین سال وارد شدن ملک عبد العزیز به شهر ریاض و تاسیس کشور عربستان سعودی ، تاکیدی بر راه صحیحی است که کشور عربستان در آن حرکت می‌کند !و مراقبتی است از بعضی از تلاشهای با برکتی  که    ملک عبدالعزیزدر اتحاد کشور عربستان انجام داده ونیز وفای به حق ایشان و نوعی ثبت است برای بهترین کارهای کشوری که  در زمان عبدالعزیز وفرزندش که در طول صد سال انجام شده می باشد تا نسل های جدید با انها اشنا بشوند

 تاریخ مکة، ج 1 ص 5

نکته پایانی: آثار معنوی جشن میلاد پیامبر (صلی الله علیه وآله) در کلام علمای اهل سنت

ممکن است در اذهان برخی این سؤال مطرح شود که آیا بزرگذاشت ولادت پیامبر صلی الله علیه وآله و جشن و عید گرفتن این روز، دارای ثواب و پاداش هم می‌باشد یا خیر؟

در پاسخ این سؤال سخنان چند تن از علمای اهل سنت را ذکر می‌کنیم که تنها گوشه از ثواب های مجلس بزرگذاشت و جشن ولادت آن حضرت را بیان کرده اند.

1. جلال الدین سیوطی:

سیوطی از علمای مشهور اهل سنت در کتاب‌ «الوسائل فی شرح الشمائل» برای جشن مولودی فضائل و مناقبی را بیان کرده است که آن را دمیاطی در کتابش چنین نقل کرده است: 

قال سلطان العارفین جلال الدین السیوطی فی کتابه الوسائل فی شرح الشمائل ما من بیت أو مسجد أو محلة قرىء فیه مولد النبی الا حفت الملائکة بأهل ذلک المکان وعمهم الله بالرحمة والمطوقون بالنور یعنی جبریل ومیکائل وإسرافیل وقربائیل وعینائیل والصافون والحافون والکروبیون فإنهم یصلون على ما کان سببا لقراءة مولد النبی.

 قال وما من مسلم قرىء فی بیته مولد النبی إلا رفع الله تعالى القحط والوباء والحرق والآفات والبلیات والنکبات والبغض والحسد وعین السوء واللصوص عن أهل ذلک البیت فإذا مات هون الله تعالى علیه جواب منکر ونکیر وکان فی مقعد صدق عند ملیک مقتدر

سلطان عارفان جلال الدین سیوطی در کتاب «الوسائل فی شرح الشمائل» گفته است: در هر خانه ، مسجد ، یا محله ای که در آن مولودی پیامبر خوانده شود، فرشتگان اهل آن مکان را همه در حیطه رحمت الهی ونور قرار می‌دهد. مقصود از فرشتگان، جبرئیل، میکائیل، اسرافیل، قربائیل، عینائیل، صافون و حافون و کربیون است؛ زیرا آنها درود می‌فرستند بر کسانی که سبب مولودی خوانی پیامبر می‌شودند.

و نیز گفته است: در هر خانه مسلمانی که مولودی پیامبر خوانده شود، خداوند متعال گرسنگی، وبا، آتش سوزی، آفات وبلیات ، کینه، حسادت، چشم بد، شر دزد را از اهل این خانه بر می‌داند. هنگامی‌که بمیرد، خداوند پاسخ منکر و نکیر را بر وی آسان می‌کند و او در جایگاه راست گویان در نزد خداوند خواهد بود.

إعانة الطالبین، ج 3، ص 365

2. امام یافعی:

به نقل دمیاطی، یافعی نیز تصریح می‌کند، کسی که در میلاد پیامبر اطعام و احسان می‌کند و مردم را برای این مراسم دعوت می‌کند، خداوند او را با صدیقان، شهداء و صالحین محشور می‌کند و جایش در بهشت است:

وقال الإمام الیافعی الیمنى من جمع لمولد النبی إخوانا وهیأ طعاما وأخلى مکانا وعمل إحسانا وصار سببا لقراءة مولد الرسول بعثه الله یوم القیامة مع الصدیقین والشهداء والصالحین ویکون فی جنات النعیم.

امام یافعی یمنی گفته است: هر کسی برای مراسم مولودی پیامبر ، برادران دینی اش را جمع کند، برای آنها طعامی آماده نماید، ومکانی را برای مراسم آماده سازد و اعمال نیک انجام دهد، و سبب مولودی خوانی و مدیحه سرایی شود، خداوند او را در روز قیامت با صدیقان، شهدا و صالحین محشور می‌کند و در بهشت از نعمات الهی بهرمند خواهد بود.

إعانة الطالبین، ج 3، ص 365

3. جنیدی بغدادی:

ایشان صرف حضور در جشن میلاد پیامبر صلی الله علیه وآله را رسیدن به ایمان می‌داند. سخن وی را دمیاطی چنین نقل کرده است:

قال الجنیدی البغدادی رحمه الله من حضر مولد الرسول وعظم قدره فقد فاز بالإیمان.

جنیدی بغدادی گفته است: کسی که به جشن مولودی پیامبر حاضر شود و جایگاهش را بزرگ بداند، به ایمان دست پیدا می‌کند.

الدمیاطی ، أبی بکر ابن السید محمد شطا (معاصر) حاشیة إعانة الطالبین على حل ألفاظ فتح المعین لشرح قرة العین بمهمات الدین ، ج 3، ص 364، ناشر : دار الفکر للطباعة والنشر والتوزیع – بیروت.

4. سری سقطی:

سری سقطی سخن نابی در این زمینه دارد و آن این که هر کسی نیت داشته باشد در مجلس میلاد پیامبر صلی الله علیه وآله شرکت کند، او قصد باغی از باغهای بهشت را کرده است:

وقال السری السقطی من قصد موضعا یقرأ فیه مولد النبی صلى الله علیه وسلم فقد قصد روضة من ریاض الجنة لأنه ما قصد ذلک الموضع إلا لمحبة الرسول وقد قال علیه السلام من أحبنی کان معی فی الجنة.

سری سقطی می‌گوید: کسی که تصمیم بگیرد در جایی برود که مولودی پیامبر قرائت می‌شود، تصمیم گرفته که در باغی از باغهای بهشت وارد شود؛ زیرا او به خاطر محبت پیامبر قصد این مکان را نموده است، در حالی که رسول خدا صلی الله علیه وآله فرمود: کسی که مرا دوست بدارد همراه من در بهشت است.

إعانة الطالبین  ج 3، ص 365

نتیجه کلی:

از پاسخ های که بیان کردیم چند مطلب به دست می آید:

اولا: وهابیت ادعا دارند که خود رسول خدا صلی الله علیه وآله جشن و سالگرد نگرفته است. در حالی که دو تن از علمای اهل سنت همانند ابن حجر عسقلانی و جلال الدین سیوطی جشن میلاد آن حضرت را بر اساس دو روایت صحیح می‌دانند. و در یکی از این روایات تصریح شده است که رسول خدا در سالگرد تولدش بعد از چندین سال، جشن عقیقه گرفت و قربانی انجام داد.

ثانیا: گفته اند صحابه نیز در سالگرد میلاد آن حضرت جشن نگرفته اند در حالی که طبق روایت صحیح مسلم، صحابه هر هفته روز دوشبنه را به مناسبت این که رسول خدا صلی الله علیه وآله در آن روز به دنیا آمده و نیز مبعوث به رسالت شده، روزه می‌گرفته اند.

ثالثا: برگزارش جشن میلاد رسول خدا صلی الله علیه وآ‌له و فرزندش امام صادق علیه السلام، مراسم بزرگداشت و به شکرانه اعطای وجود مبارک این پیشوایان است و بدون شک از نظر هیچ مسلمانی، شکر نعمت الهی قبیح و مذموم نیست.

رابعا: از نظر علمای اهل سنت، جشن میلاد آن حضرت کار خوب و پسندیده است؛ زیرا این کار نشانه تعظیم و بزرگداشت پیامبر، اظهار ارادت و شکر گزاری و سپاس از نعمت وجود با برکت آن حضرت است.

خامسا: بر مبنای اهل سنت که بدعت را دو قسم می‌داند، برگزاری این گونه جشن ها، داخل در بدعت حسنه است. و به ادعای ابن حجر هیتمی اموری در قسمت بدعت حسنه قرار می‌گیرد، مستحب هستند.